Chương trình
Tin tức
Thư Viện
Cảm Nhận Học Viên
Du học
Chi nhánhTrường phái ẩm thực Tứ Xuyên Trung Quốc nổi tiếng toàn cầu nhờ hương vị cay nồng, tê lưỡi và đậm đà khó quên. Với sự kết hợp tinh tế giữa ớt, tiêu Tứ Xuyên cùng nhiều loại gia vị đặc trưng, mỗi món ăn không chỉ mang màu sắc bắt mắt mà còn đem đến trải nghiệm vị giác phong phú và độc đáo. Từ lẩu Tứ Xuyên cay xé lưỡi, đậu phụ Ma Bà nức tiếng đến các món hun khói đậm vị, ẩm thực nơi đây đã trở thành niềm tự hào của người dân và điểm nhấn khó bỏ lỡ trong hành trình khám phá văn hóa Trung Hoa. Trong bài viết này, SHZ sẽ cùng bạn tìm hiểu sâu hơn về những đặc trưng nổi bật và các món ăn tiêu biểu nhất của trường phái ẩm thực Tứ Xuyên Trung Quốc.
Lịch sử ẩm thực Tứ Xuyên Trung Quốc
Tứ Xuyên nằm ở phía Tây Nam Trung Quốc, được mệnh danh là “Thiên phủ chi quốc” nhờ khí hậu ôn hòa và sản vật dồi dào. Ẩm thực Tứ Xuyên (西川菜系) thường được người Trung Quốc còn gọi là Xuyên Thái (川菜), có lịch sử hơn 3.000 năm, bắt nguồn từ thời cổ đại nước Thục. Thời Tần – Hán, những món ăn đầu tiên đã manh nha xuất hiện; đến thời Hán – Tấn, ẩm thực Tứ Xuyên cổ điển định hình với đặc trưng “chuộng vị đậm đà, ưa mùi cay nồng”. Sang thời Đường – Tống, các “quán ăn Tứ Xuyên” lan rộng và nổi tiếng với triết lý “món ăn không có vị cố định, hợp khẩu vị mới là quý”, giúp Tứ Xuyên trở thành một hệ ẩm thực độc lập. Đến thời Minh – Thanh, việc ớt được đưa vào trồng trọt và kết hợp cùng đậu tằm tạo nên linh hồn của ẩm thực Tứ Xuyên. Từ đây, hương vị cay tê đặc trưng dần được định hình. Đến thời Dân Quốc, với sự hoàn thiện của 24 loại gia vị, 54 phương pháp nấu và hơn 3.000 món truyền thống, ẩm thực Tứ Xuyên đã vươn lên trở thành đứng đầu trong Tứ đại ẩm thực Trung Hoa.
Phân loại ẩm thực Tứ Xuyên
Ẩm thực Tứ Xuyên được phân thành ba nhánh chính:
Thượng Hà Bang (上河帮): đại diện cho phong cách ẩm thực phía tây, lấy Thành Đô và Lạc Sơn làm trung tâm, còn gọi là ẩm thực Vinh phái.
Tiểu Hà Bang (小河帮): hình thành ở khu vực phía nam, với trung tâm là Tự Cống. Đây vùng đất nổi tiếng sản xuất muối, nên còn được gọi là ẩm thực muối. Phong cách này bao gồm cả ẩm thực Nghi Tân, Lô Châu và Nội Giang.
Hạ Hà Bang (下河帮): gắn liền với Trùng Khánh, mang dấu ấn riêng trong thế giới ẩm thực cay nồng của Tứ Xuyên.
Ba nhánh này đại diện cho đỉnh cao nghệ thuật ẩm thực Tứ Xuyên và cùng nhau tạo nên linh hồn của toàn bộ trường phái ẩm thực đặc sắc này.
Đặc trưng ẩm thực Tứ Xuyên Trung Quốc
Ẩm thực Tứ Xuyên nổi tiếng nhờ vị cay tê từ ớt và hoa tiêu và khả năng biến hóa trong gia vị và cách phối hợp hương vị. Người đầu bếp Tứ Xuyên luôn chú trọng sự cân bằng giữa “thanh – nồng, cay – ngọt, tươi – đậm”, tạo nên những món ăn vừa dân dã vừa tinh tế. Điểm độc đáo là triết lý “hợp khẩu vị mới là quý”, nghĩa là không gò bó trong công thức cứng nhắc mà linh hoạt biến đổi để phù hợp với khẩu vị từng người. Chính sự sáng tạo này giúp ẩm thực Tứ Xuyên vừa giữ được bản sắc địa phương, vừa dễ dàng chinh phục thực khách toàn cầu. Ngoài ra, cách trình bày món ăn cũng rất được coi trọng: màu sắc tươi tắn, hương thơm bốc lên hấp dẫn, vị cay tê lan tỏa, tất cả mang lại một trải nghiệm đủ cả “ngũ quan” – nhìn, ngửi, nếm, chạm và cảm nhận.
Các món ăn tiêu biểu trong trường phái ẩm thực Tứ Xuyên
Đậu phụ ma bà (麻婆豆腐 /mápó dòufu/)
Đậu phụ Ma Bà là món ăn kinh điển của ẩm thực Tứ Xuyên Trung Quốc, nổi bật với những miếng đậu hũ trắng mềm thấm đẫm trong lớp sớt đậu đỏ au, sánh nhẹ và bóng dầu. Trên bề mặt, thịt heo hoặc bò băm nhỏ được rắc đều, hòa cùng các loại gia vị như hành lá, hạt dẻ nước, mộc nhĩ và rau củ, tạo nên sự hài hòa cả về hương lẫn vị. Món ăn này gây ấn tượng bởi sự kết hợp độc đáo giữa cay nồng, tê rần, nóng hổi và vị mềm mượt của đậu hũ, khiến thực khách vừa thưởng thức vừa lưu luyến. Không chỉ là biểu tượng của ẩm thực Tứ Xuyên, đậu phụ Ma Bà ngày nay còn chinh phục thực khách ở khắp nơi trên thế giới, trở thành một trong những đại diện tiêu biểu nhất của nghệ thuật nấu nướng Trung Hoa.
Phổi phu thê (夫妻肺片/fūqī fèi piàn/)
Phổi Phu Thê là một trong những món ăn đặc sắc của ẩm thực Tứ Xuyên, ra đời từ những năm 1930 bởi đôi vợ chồng Quách Triều Hoa và Trương Điền Chính. Ban đầu, món ăn được chế biến từ những phần thịt bò bình dị như da đầu, tim, lưỡi và dạ dày. Đây vốn là thức ăn quen thuộc của tầng lớp lao động nghèo. Thế nhưng, với hương vị độc đáo, món ăn nhanh chóng vượt qua giới hạn ban đầu, chinh phục thực khách từ thế hệ này sang thế hệ khác.
Điểm nhấn của Phổi Phu Thê nằm ở lớp dầu ớt đỏ rực, hòa cùng bột tiêu Tứ Xuyên và nhiều loại gia vị đặc biệt, tạo nên vị cay nồng xen lẫn cảm giác tê nơi đầu lưỡi. Khi thưởng thức, từng thớ thịt bò mềm – giòn – dai quyện lẫn với rau cần tươi giòn và mè rang thơm phức, đem lại trải nghiệm vị giác khó quên.
Không chỉ hấp dẫn bởi hương vị, món ăn này còn được đánh giá cao về giá trị dinh dưỡng: bổ tỳ vị, bảo vệ niêm mạc dạ dày và giúp tăng cường sức đề kháng. Và SHZ cũng bật mí một điều thú vị là dù mang tên Phổi Phu Thê nhưng thực tế món ăn hầu như không dùng đến nguyên liệu phổi.
Lẩu Tứ Xuyên (麻辣火锅 /málà huǒguō/)
Lẩu Tứ Xuyên là một trong những biểu tượng nổi bật của ẩm thực Tứ Xuyên, nổi tiếng với hương vị cay nồng và cảm giác tê đặc trưng. Nồi lẩu được nấu từ nước dùng đỏ sánh, kết hợp giữa ớt khô và hạt tiêu Tứ Xuyên, mang đến sự bùng nổ vị giác với cay, tê, nóng hổi lan tỏa ngay từ miếng đầu tiên.
Để cân bằng, thực khách thường chấm đồ ăn kèm loại sốt pha từ tỏi, dầu mè và hành lá, giúp làm dịu vị cay đồng thời tăng thêm sự đậm đà.
Nguyên liệu cho lẩu Tứ Xuyên vô cùng phong phú từ thịt bò, thịt heo thái mỏng, đến hải sản tươi, nấm, rau xanh, đậu phụ, thậm chí cả hoành thánh hay bánh bao trứng. Khi ăn, mọi người tự tay thả nguyên liệu vào nồi nước sôi sùng sục, vừa thưởng thức vừa trò chuyện trong bầu không khí ấm cúng.
Điều thú vị là, càng cay và tê, hương vị tự nhiên của nguyên liệu tươi sống càng được tôn lên, khiến mỗi gắp đều đậm đà khó quên. Chính sự hòa quyện giữa vị cay nồng, hương thơm ngào ngạt và sự tươi mới của nguyên liệu đã giúp lẩu Tứ Xuyên chinh phục các tín đồ ẩm thực khắp nơi.
Thịt heo nấu hai lần (回锅肉 /huí guō ròu/)
Thịt Heo Nấu Hai Lần là một trong những món ăn dân dã nổi tiếng và đặc trưng nhất của ẩm thực Tứ Xuyên, bắt nguồn từ vùng nông thôn nơi đây. Nguyên liệu chính thường là thịt mông heo, kết hợp cùng ớt xanh, mầm tỏi và nhiều loại gia vị.
Đúng như tên gọi, món ăn được chế biến qua hai công đoạn. Trước hết, thịt heo được luộc sơ rồi để nguội, sau đó cắt lát mỏng và xào lại cùng tỏi, hành, ớt và đặc biệt là tương đậu đen lên men Tứ Xuyên. Cách chế biến này giúp thịt vừa giữ được độ mềm mại, vừa thấm đẫm gia vị đậm đà, lại có lớp vỏ ngoài giòn thơm, béo ngậy mà không hề ngấy.
Thịt Heo Nấu Hai Lần không chỉ hấp dẫn nhờ màu sắc đỏ tươi, hương thơm nồng nàn và vị cay mặn đặc trưng, mà còn bởi sự hài hòa khi thưởng thức. Người Tứ Xuyên thường cuộn thịt cùng rau xà lách tươi hoặc ăn kèm cơm trắng để làm nổi bật trọn vẹn vị mặn ngọt tinh tế.
Ngày nay, Thịt Heo Nấu Hai Lần đã vượt ra khỏi biên giới Tứ Xuyên, trở thành món ăn tiêu biểu, gắn liền với niềm tự hào ẩm thực của vùng đất này.
Mì Dan Dan (担担面 /dàn dàn miàn/)
Mì Dan Dan ra đời năm 1841 bởi gánh hàng rong của Trần Bảo Bảo tại Tự Cống. Cái tên “担担” mang ý nghĩa “đòn gánh”, gợi nhớ hình ảnh người bán rong với đôi quang gánh chứa nồi nước sôi nghi ngút, bát đũa và gia vị tỏa hương giữa phố nhỏ Tứ Xuyên. Điểm đặc biệt khiến mì Dan Dan trở thành biểu tượng ẩm thực không thể quên chính là sự kết hợp hài hòa của nguyên liệu và gia vị.
Mì được nhúng trong lớp dầu ớt đỏ rực, hòa quyện cùng rau xanh, hạt tiêu Tứ Xuyên tê nồng và lớp thịt heo băm thơm ngậy phủ đều bên trên. Nhờ hương vị độc đáo và sức hút khó cưỡng, đến năm 2013, món ăn này đã vinh dự được Bộ Thương mại cùng Hiệp hội Khách sạn Trung Quốc đưa vào danh sách “Top 10 món mì nổi tiếng nhất Trung Quốc”.
Cá cải chua (酸菜鱼/Suāncài yú/)
Cá cải chua (hay còn gọi là cá Tứ Xuyên om cải xanh ngâm chua) là một món ăn kinh điển bắt nguồn từ Trùng Khánh và Đạt Châu, nổi tiếng bởi hương vị đậm đà và kỹ thuật chế biến tinh tế. Xuất hiện và trở nên thịnh hành từ những năm 1990, món ăn này nhanh chóng trở thành một đại diện tiêu biểu của trường phái ẩm thực Trùng Khánh. Nguyên liệu chính là cá trắm tươi, kết hợp với dưa muối cùng nhiều gia vị đặc trưng, tạo nên vị chua cay quyện hòa, vừa nồng nàn vừa kích thích vị giác. Thịt cá béo ngọt thấm đẫm gia vị, hòa cùng vị chua giòn của cải muối, đem lại trải nghiệm ẩm thực khó cưỡng, chinh phục cả những thực khách sành ăn nhất.
Gà Xào Cung Bảo (宫保鸡丁 /Gōngbǎo jīdīng/)
Gà Xào Cung Bảo là món ăn nổi tiếng trong ẩm thực Trung Quốc, được chế biến từ thịt gà (ức hoặc đùi), kết hợp cùng đậu phộng rang giòn, ớt khô và hạt tiêu Tứ Xuyên, xào nhanh trên lửa lớn tạo nên hương vị cay tê đặc trưng. Món ăn có màu đỏ hấp dẫn, vị cay thơm vừa phải, thịt gà mềm ngọt quyện với đậu phộng bùi giòn. Ra đời từ sự cải biến của Quan Tổng đốc Tứ Xuyên thời Thanh Đinh Bảo Trâm , Gà Xào Cung Bảođã trở thành món ăn trứ danh, được ghi nhận trong nhiều trường phái ẩm thực lớn như Lỗ, Xuyên, Quý Châu, thậm chí còn lan rộng ra thế giới. Năm 2018, món ăn này được vinh danh trong “Top 10 món ăn kinh điển” của cả Quý Châu và Tứ Xuyên.
Gà Chảy Nước Miếng (口水鸡 /kǒu shuǐ jī/)
Trong muôn vàn tinh hoa ẩm thực Trung Hoa, có một món gà chẳng cần phô trương, chẳng cần quảng bá, nhưng lại đủ sức khiến hàng triệu trái tim “chảy nước miếng” chỉ sau một ánh nhìn. Đó chính là Gà Chảy Nước Miếng – món ăn “đỉnh cao vị giác” đến từ ẩm thực Tứ Xuyên.
Gà Chảy Nước Miếng thuộc dòng Lương Thái (món nguội) đặc trưng. Được xem như phiên bản nâng cấp của Gà Luộc Chấm Muối, Gà Chảy Nước Miếng nổi bật nhờ lớp nước sốt đỏ au, kết hợp vị tê cay thơm mát của dầu ớt, hoa tiêu cùng nhiều loại gia vị. Thịt gà sau khi luộc được ngâm nước đá để giữ độ giòn chắc, rồi chan sốt cay nồng, tạo nên hương vị vừa mềm ngọt vừa tê cay khó quên. Với danh xưng “hương vị trứ danh khắp Ba Thục, lấn át cả mười hai châu Giang Nam”, Gà Chảy Nước Miếng đã trở thành món ăn biểu tượng của Tứ Xuyên và năm 2021 còn được vinh danh trong danh mục “Thiên phủ du lịch mỹ thực” tại Đạt Châu.
Thịt heo thái lát trong dầu ớt cay (水煮肉片/Shuǐ zhǔ ròupiàn/)
Thịt heo thái lát trong dầu ớt cay là món ăn đặc sắc bắt nguồn từ Tự Cống (Tứ Xuyên) và trở thành một trong những món gia truyền nổi tiếng trong bữa cơm của người dân nơi đây. Thịt heo (thường là thăn) được thái lát mỏng, tẩm ướp gia vị rồi nấu chín bằng nước sôi thay vì chần dầu, sau đó chan nước sốt đỏ au từ đậu ban, ớt khô, hoa tiêu và dầu nóng, tạo nên hương vị tê cay, thơm, ngọt đặc trưng. Món ăn hấp dẫn với thịt mềm, rau tươi, nước sốt cay nồng, là lựa chọn đưa cơm tuyệt hảo và được xem là biểu tượng của vị cay Tứ Xuyên.
Vịt hun khói trà (樟茶鸭 /zhāng chá yā/)
Vịt hun khói trà là một trong những món ăn truyền thống nổi tiếng của Tứ Xuyên, thuộc dòng vịt hun khói đặc sắc trong ẩm thực Trung Hoa. Món ăn được chế biến cầu kỳ qua bốn công đoạn: ướp – hun – hấp – chiên. Trong đó quan trọng nhất là hun bằng lá cây trám hương và trà hoa, tạo nên hương vị độc đáo khó lẫn. Thành phẩm có màu vàng đỏ óng đẹp mắt, da giòn thịt mềm, quyện mùi thơm của trà và gỗ trám. Khi dọn bàn, vịt thường được chặt khúc, sắp nguyên hình trên đĩa và ăn kèm với bánh mềm lá sen, để thực khách cuốn cùng thịt vịt, mang lại trải nghiệm vừa ngon miệng vừa tinh tế.
Ẩm thực Tứ Xuyên Trung Quốc không chỉ là một phong cách nấu nướng, mà còn là một nét văn hóa sống động phản ánh lịch sử, địa lý và tâm hồn con người nơi đây. Từ những món ăn dân dã trong đời sống hằng ngày đến các đặc sản vang danh thế giới, ẩm thực Tứ Xuyên luôn khẳng định sức hút mạnh mẽ của mình. Với sự hòa quyện giữa cay, tê, thơm, ngọt, mỗi bữa ăn đều trở thành một trải nghiệm khó quên cho bất kỳ ai từng thưởng thức. Chính sự độc đáo ấy đã giúp ẩm thực Tứ Xuyên vươn ra thế giới, trở thành biểu tượng của văn hóa ẩm thực Trung Hoa.
Xem thêm