Chương trình
Tin tức
Thư Viện
Cảm Nhận Học Viên
Du học
Chi nhánhTrong kho tàng nhạc cụ phương Đông, đàn Cổ Tranh Trung Quốc (古筝) luôn giữ một vị trí đặc biệt. Với hình dáng thanh thoát, âm sắc trong trẻo và lịch sử tồn tại hơn 2.500 năm, đàn cổ tranh không chỉ là nhạc cụ để biểu diễn mà còn là “linh hồn” của âm nhạc truyền thống Trung Hoa. Tiếng đàn ngân vang như tiếng suối róc rách, khi réo rắt, khi trầm lắng, đủ sức lay động trái tim của người nghe. Trong bài viết này, SHZ mời bạn cùng tìm hiểu về lịch sử, đặc điểm và giá trị tinh thần của đàn cổ tranh Trung Quốc.
Nguồn gốc ra đời của đàn cổ tranh Trung Quốc
Đàn cổ tranh Trung Quốc là một trong những nhạc cụ truyền thống lâu đời nhất, có lịch sử hơn 2.500 năm. Tương truyền loại đàn này xuất hiện từ thời Chiến Quốc tại nước Tần (nay thuộc Thiểm Tây), vì vậy còn được gọi là “Tần tranh”.
Nguồn gốc và giả thuyết hình thành
Có nhiều học thuyết khác nhau về nguồn gốc đàn cổ tranh Trung Quốc. Một số cho rằng nó được tách ra từ đàn sắt khi người xưa tranh giành, một số khác cho rằng ban đầu đây là binh khí được gắn dây đàn để phát ra âm thanh, hoặc được đặt tên dựa trên tiếng “tranh tranh” vang lên khi gảy. Ngoài ra, còn có truyền thuyết gắn nhạc cụ này với danh tướng Mông Điềm hay nhạc gia Kinh Phòng thời Hán.
Quá trình phát triển qua các thời kỳ
Ban đầu, đàn chỉ có 12 dây trong thời Hán – Tấn. Đến thời Tùy – Đường, số dây tăng lên 13, tạo điều kiện cho kỹ thuật diễn tấu phong phú hơn. Sang thời Minh – Thanh, đàn dần phát triển thành 15 rồi 16 dây, trở thành nhạc cụ phổ biến trong dân gian.
Sau năm 1949, các nhà nghiên cứu và nghệ sĩ đã cải tiến thành công loại đàn 21 dây với thùng cộng hưởng lớn, dây nylon thép quấn, cho âm thanh dày và vang hơn. Nhờ vậy, đàn cổ tranh Trung Quốc bước sang giai đoạn phát triển mới, không chỉ giữ vai trò trong âm nhạc dân tộc mà còn tỏa sáng trên sân khấu quốc tế. Ngày nay, nhạc cụ này thường xuất hiện trong sáng tác hiện đại, hòa tấu đa thể loại và được coi là biểu tượng giao thoa văn hóa âm nhạc phương Đông.
Đặc điểm nổi bật của đàn Cổ Tranh
Cổ tranh là loại nhạc cụ gảy dây với dáng đàn dài, thanh thoát, thân đàn cong nhẹ như một chiếc hộp gỗ tinh xảo. Cấu tạo của đàn không hề đơn giản mà là sự kết hợp hài hòa giữa nghệ thuật chế tác thủ công và khoa học âm thanh truyền thống.
Mặt đàn thường được làm từ gỗ ngô đồng lâu năm. Loại gỗ này nhẹ, mềm, thớ gỗ thẳng nên cho âm vang trong trẻo và sáng rõ. Đáy đàn thường chế tác từ gỗ ngô đồng hoặc các loại gỗ cứng để tăng khả năng cộng hưởng và khuếch đại âm thanh. Hai bên thành đàn được làm bằng gỗ tốt như tần bì hoặc gỗ hồng, tạo nên khung đàn chắc chắn và bền đẹp theo thời gian.
Phần đầu đàn có chốt cố định dây cùng lỗ thoát âm giúp âm thanh ngân dài và vang xa hơn. Bộ phận nhạc sơn, còn gọi là mộc lương, nâng đỡ dây đàn và truyền rung động xuống thân đàn. Tỷ lệ chiều cao giữa nhạc sơn và trụ được tính toán kỹ lưỡng để tạo nên âm sắc chuẩn xác.
Mã tử, hay còn gọi là nhạn trụ, là những trụ nhỏ đặt dưới từng dây và có thể di chuyển để điều chỉnh cao độ. Nhờ đó, đàn cổ tranh tạo ra một âm vực rộng cùng nhiều sắc thái biểu cảm. Hiện nay đàn thường có 21 dây, mỗi dây được làm từ chất liệu khác nhau như thép, nylon hoặc tơ. Dây thép cho âm thanh sáng, dây nylon mang đến cảm giác ấm áp, còn dây tơ mượt mà, gợi nhớ chất truyền thống. Âm thanh còn được hỗ trợ bởi các lỗ thoát âm đặt ở đầu và đáy đàn, giúp tiếng đàn vừa trong trẻo vừa có chiều sâu.
Sự kết hợp tinh tế giữa cấu trúc đàn, chất liệu gỗ và dây đàn đã tạo nên âm sắc đặc trưng của đàn cổ tranh Trung Quốc. Âm thanh có lúc ngân vang réo rắt như tiếng suối, có khi lại trầm lắng, da diết như lời tâm tình, khiến nhạc cụ này trở thành linh hồn của âm nhạc truyền thống Trung Hoa.
Các loại đàn Cổ Tranh phổ biến
Trên thị trường, đàn cổ tranh Trung Quốc có nhiều loại khác nhau:
- Đàn 16 dây: Loại cổ xưa, thường dùng trong biểu diễn nhạc truyền thống.
- Đàn 18 dây: Phát triển từ loại 16 dây, mở rộng âm vực.
- Đàn 21 dây: Phổ biến nhất hiện nay, thích hợp cho cả người học lẫn nghệ sĩ chuyên nghiệp.
Mỗi loại đàn đều có ưu điểm riêng, song đàn cổ tranh 21 dây được lựa chọn nhiều nhất vì âm vực rộng, đa dạng trong biểu diễn từ nhạc cổ điển đến hiện đại.
Kỹ thuật chơi đàn Cổ Tranh Trung Quốc
Chơi đàn cổ tranh không chỉ là gảy dây, mà còn là nghệ thuật điều khiển cảm xúc qua ngón tay. Đàn Cổ Tranh Trung Quốc có hai nhóm kỹ thuật chính: tay trái và tay phải.
- Tay trái thường dùng để tạo hiệu ứng cho tiếng đàn. Người chơi có thể nhấn dây để thay đổi cao độ, rung dây để tiếng ngân dài, hoặc chặn dây để dừng âm ngay. Nhờ tay trái, giai điệu thêm phần mềm mại, uyển chuyển và giàu cảm xúc.
- Tay phải chủ yếu dùng để gảy dây tạo ra giai điệu chính. Mỗi ngón tay có cách gảy riêng: ngón cái gảy ra ngoài hoặc vào trong, ngón trỏ và ngón giữa tạo các nốt nhanh, còn ngón áp út thêm màu sắc cho hợp âm. Nhờ sự kết hợp linh hoạt, âm thanh của đàn Cổ Tranh vừa trong sáng vừa phong phú.
Những kỹ thuật cơ bản này giúp đàn Cổ Tranh Trung Quốc có thể chơi được cả giai điệu nhẹ nhàng lẫn sôi động, trở thành nhạc cụ truyền thống hấp dẫn và gần gũi với người nghe.
Các trường phái tiêu biểu của đàn cổ tranh Trung Quốc
Đàn cổ tranh Trung Quốc có lịch sử hơn 2500 năm và cùng với sự phát triển đã hình thành nhiều lưu phái khác nhau, mỗi phái mang đặc trưng vùng miền rõ nét:
Thiểm Tây phái (Tần tranh): Phong cách mộc mạc, tay phải chủ yếu dùng ngón cái và ngón trỏ, ít kỹ thuật rung và trượt, giữ nhiều nét cổ xưa.
Hà Nam phái: nổi bật với kỹ thuật “du diêu” rung lắc mạnh tay trái, âm nhạc giàu kịch tính và sâu lắng.
Sơn Đông phái: Gắn với cầm thư và dân ca, thường theo cấu trúc tám bản dài, âm sắc hùng hậu, phong cách mộc mạc, trầm chắc.
Chiết Giang phái: Đặc trưng với thủ pháp “tứ điểm” và “dao chỉ”, âm thanh trong sáng, tinh tế, mang hơi thở Giang Nam.
Triều Châu phái: Nổi bật nhờ kỹ thuật bấm trượt tay trái biến hóa, giai điệu da diết, uyển chuyển, giàu tính biểu cảm.
Khách Gia phái: Mang phong cách cổ phác, trang nhã, điềm đạm và thanh lịch, tiêu biểu với những tác phẩm độc tấu truyền thống.
Phúc Kiến phái: Cổ tranh giữ vai trò trung tâm trong “cổ nhạc hòa tấu”, phong cách giản dị nhưng đậm chất truyền thống.
Nhờ sự đa dạng này, đàn cổ tranh Trung Quốc không chỉ lưu giữ tinh hoa văn hóa dân tộc mà còn trở thành biểu tượng nghệ thuật đặc sắc trong âm nhạc truyền thống.
Cách chọn mua đàn Cổ Tranh chất lượng
Nếu bạn đang có ý định sở hữu một chiếc đàn cổ tranh Trung Quốc, hãy lưu ý:
- Chất liệu gỗ: nên chọn gỗ tự nhiên lâu năm để âm sắc vang và tròn.
- Loại đàn tranh: người mới học nên chọn đàn 21 dây.
- Giá đàn cổ tranh: dao động từ vài triệu đồng (cho người mới bắt đầu) đến hàng chục triệu đồng (cho nghệ sĩ biểu diễn).
- Thương hiệu & nơi mua: ưu tiên các thương hiệu uy tín, cửa hàng chuyên về nhạc cụ truyền thống.
Ngoài ra, việc bảo quản đàn cũng rất quan trọng: tránh nơi ẩm mốc, lau dây thường xuyên và thay dây khi cần thiết để giữ được âm sắc chuẩn.
SHZ tin rằng việc tìm hiểu về những nhạc cụ truyền thống như đàn cổ tranh sẽ giúp bạn thêm yêu mến văn hóa Trung Hoa, từ đó hành trình học tiếng Trung cũng trở nên gần gũi và thú vị hơn. Hãy cùng SHZ tiếp tục khám phá nhiều giá trị văn hóa đặc sắc trong những bài chia sẻ tiếp theo nhé!
Xem thêm các bài viết khác: